Obchody rozpoczęła msza św. w pounickim kościele pw. Zmartwychwstania Pańskiego w Bezwoli sprawowana przez ks. infułata Kazimierza Korszniewicza i proboszcza wohyńskiego ks. Romana Banasiewicza, zaś w uroczystej sesji Rady Gminy wziął udział ambasador Republiki Litwy w Polsce Edvardas Borisovas. Współorganizatorem uroczystości był Instytut Bronisława Szlubowskiego, który przygotował okolicznościową konferencję naukową. Do wygłoszenia referatów zostali zaproszeni: prof. dr hab. Dorota Wereda z Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach, która mówiła nt. Wohyń w epoce unii lubelskiej – miasto pogranicza oraz dr Jerzy Ternes z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, który zajął się tematem: Dwa unijne sejmy. Wohyń i Lublin 1568-1569).
Historia buduje
Uroczysta sesja rady gminy Wohyń z udziałem znamienitych gości, miał odkryć białe plamy historii, a także przywołać karty z dziejów Wohynia, który w XVI w. przeżywał lata świetności i rozkwitu. Miasto leżące na szlaku królewskim z Krakowa do Wilna posiadające własny dwór ( nikt niestety nie wie, gdzie mógł być usytuowany) było odwiedzane przez tak liczne rzesze kupców, że - jak przytoczyła prof. Dorota Wereda, statystycznie - jedna karczma miodna czy gorzelniana przypadała na 70 rodowitych wohynian. A to każe sądzić, że ruch, handel, rzemiosło w Wohyniu - kwitło. (Pierwsza ulica nosiła nazwę Kowalska ). I do Wohynia właśnie król Zygmunt August postanowił zwołać na 9 grudnia 1568 roku sejm litewski. A 21 grudnia wydał specjalny przywilej zwany ,,wohyńskim", gwarantujący Litwinom burzliwie obradującym o unii, między innymi możliwość opuszczenia bez przeszkód obrad lubelskich, nawet gdyby unia z jakichś ważnych przyczyn nie doszła do skutku.
,,Chcemy także o tych wydarzeniach z naszej historii pamiętać"
- Do dziś na terenie Gminy Wohyń znajdują się materialne dowody przynależności do Litwy – kamienie graniczne, wielu zastanawia się, gdzie mógł być dwór. Chcemy także o tych wydarzeniach z naszej historii pamiętać - podkreślał wójt, przedstawiając też współczesny obraz gminy.
Od Unii Lubelskiej do Unii Europejskiej
Dziś Gmina Wohyń liczy prawie 7 tys. mieszkańców. Położona jest we wschodniej części Powiatu Radzyńskiego, w którym jest jedną z większych gmin. Głównym źródłem utrzymania mieszkańców jest rolnictwo, ponadto na terenie gminy działa prawie 200 podmiotów gospodarczych. Kilka firm produkcyjno-usługowych posiada unijne certyfikaty i z sukcesem eksportuje swoje produkty na rynki europejskie. Duża część gospodarstw rolnych bardzo dobrze radzi sobie w warunkach gospodarki wolnorynkowej. Gmina Wohyń posiada potencjał kadrowy i techniczny niezbędny do realizacji różnorodnych projektów. Gmina to także doskonale wykształcona i doświadczona kadra oraz szeroka baza lokalowa. Funkcjonują tu 2 zespoły szkół oraz 4 samorządowe szkoły podstawowe. W miejscowości Bezwola działa ośrodek dla cudzoziemców ubiegających się o nadanie azylu lub statusu uchodźcy. Warto również nadmienić, że na terenie naszej gminy aktywną działalność prowadzą liczne koła gospodyń wiejskich, zespoły śpiewacze i stowarzyszenia.
- Pokrótce opisany potencjał lokalny uzupełnia nasza tradycyjna polska gościnność. Zobowiązania zawarte przed 450 laty oraz chęć dalszego budowania wspólnoty czynią Wohyń otwartym na inne kultury i narody. Mamy bogate doświadczenia, warto z nich skorzystać i dziś - podkreślił.
WYKŁADY - fragmenty:
Dr Jerzy Ternes*
Dwa unijne sejmy. Wohyń i Lublin 1568-1569
Wydarzenia ostatnich kilku miesięcy poprzedzających ostateczne zawarcie unii lubelskiej są niezwykle frapujące: przebieg sejmu lubelskiego (10 stycznia – 12 sierpnia 1569), burzliwe dyskusje, dramatyczne zwroty akcji, kulisy negocjacji, które przypieczętowane zostały uroczystym aktem wzajemnej przysięgi 1 lipca 1569 roku.
Niemniej doniosłe wydarzenia miały miejsce w Wohyniu w grudniu 1568 roku. Pamiętać bowiem należy, że zanim rozpoczął się sejm lubelski, wcześniej Zygmunt August zwołał na 9 grudnia 1568 roku sejm litewski do Wohynia. Miał on wypracować jasne stanowisko wobec unii i dopiero stąd przedstawiciele Wielkiego Księstwa mieli udać do Lublina i zacząć wspólne obrady z sejmem koronnym. Sejm w Wohyniu był dość burzliwy, Zygmunt August spotkał się z dużym oporem elit litewskich, które pragnęły zachować całkowitą odrębność swego państwa i nie chciały ściślejszej unii. Litwini zagrozili nawet, że do Lublina w ogóle nie pojadą. Zasłaniali się przy tym prawem stanowiącym, że sejm litewski nie może być zwoływany poza granicami Wielkiego Księstwa. Zgodzili się dopiero, gdy Zygmunt August wydał specjalny przywilej, gwarantujący im między innymi możliwość opuszczenia bez przeszkód obrad lubelskich, nawet gdyby unia z jakichś ważnych przyczyn nie doszła do skutku. Dopiero zakończywszy sejm litewski w Wohyniu, król przybył 23 grudnia do Lublina.
* Dr Jerzy Ternes, historyk. Zainteresowania badawcze koncentrują się wokół zagadnień staropolskiego parlamentaryzmu, samorządu szlacheckiego oraz dziejów ziem ukrainnych dawnej Rzeczypospolitej. Autor m. in.: Sejmik chełmski za Wazów (1587-1668), Lublin 2004; Deputaci Trybunału Koronnego 1578-1794. Spis, część V 1751-1794, Warszawa 2017; Współwydawca edycji źródłowej Akta sejmikowe ziemi chełmskiej 1572-1668, Lublin 2013. Do roku 2017 pracownik Instytutu Historii UMCS. Obecnie zatrudniony w Bibliotece UMCS.
Prof. u. dr hab. Dorota Wereda*
Wohyń w epoce unii lubelskiej – miasto pogranicza
Wohyń to miasto z niezwykłą historią, której istotnym wymiarem jest lokalizacja na pograniczu. W wymiarze przestrzennym Wohyń był usytuowany na obszarze przejściowym pomiędzy Koroną Polską i Wielkim Księstwem Litewskim, na linii rozgraniczającej wschodnie granice powiatu mielnickiego w województwie podlaskim i zachodnią granicę powiatu brzeskiego. O przynależności usytuowanego na tzw. trakcie wohyńsko-łomaskim miasta rozstrzygały wielokrotnie powoływane komisje graniczne polsko-litewskie. Miasto było własnością królewską i stanowiło centrum starostwa wohyńskiego. Bezpośrednio po unii litewskiej w 1570 r. wraz z innymi królewszczyznami podlaskimi było lustrowane przez lustratorów królewskich. W 1578 r. starostwo wohyńskie weszło do litewskiej ekonomii brzeskiej, gdzie pozostało do końca XVIII w. Wohyń był usytuowany na skrzyżowaniu ważnych szlaków komunikacyjnych prowadzących w kierunku Parczewa i Łukowa oraz Kocka.
Pogranicze etniczne i religijne Wohynia odzwierciedla struktura wyznaniowa jego mieszkańców. Ośrodkiem religijnym ludności ruskiej były co najmniej od połowy XVI w. prawosławne parafie: miejska św. Dymitra i przedmiejska w Bezwoli, nosząca wezwanie św. Nicety. Wkrótce po unii religijnej zawartej w Brześciu w 1596 r. obie parafie stały się częścią wspólnoty unickiej. Parafia cerkiewna w Wohyniu była najbardziej wysuniętym na zachód ośrodkiem cerkwi unickiej dekanatu bialskiego diecezji włodzimiersko-brzeskiej. Dla mieszkańców narodowości polskiej w Wohyniu król Zygmunt I przywilejem z1537 r. powołał parafię rzymskokatolicką. Kościół nosił wezwanie św. Anny. Administracyjnie parafia należała do dekanatu janowskiego rzymskokatolickiej diecezji łuckiej i była usytuowana tuż przy linii granicznej dekanatu łukowskiego diecezji krakowskiej.
Ten różnorodne wymiary pogranicza przez ponad 300 lat tworzyły niezwykłą przestrzeń dla rozwoju społeczności Wohynia.
* Dorota Wereda, pracownik Instytutu Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach. W swoich badaniach zajmuje się dziejami nowożytnymi Rzeczypospolitej. Interesuje się dziejami Cerkwi unickiej w XVII-XVIII wieku i działalnością zakonu bazylianów.
FINAŁ KONKURSU
Do konkursu wiedzy pn. ,,Od Sejmu Wohyńskiego do Unii Lubelskiej” zgłosiło się 23 uczniów z 5 szkół gminy. I miejsce wywalczyła Wiktoria Klementewicz, II – Julia Olejek, III - ex aequo : Katarzyna Łazaruk i Lidia Teleszko. Wyróżnienia otrzymali: Kacper Dobosz, Wiktoria Tymosiewicz oraz Anna Gadamska. W rywalizacji zespołowej najlepszą drużyną okazała się drużyna Zespołu Szkół im. Unitów Podlaskich. Agnieszka Buch, sekretarz urzędu gminy, która odpowiadała za zorganizowanie jubileuszu na ręce dyrektor Anny Kowalczyk i wicedyrektor Barbary Banaszczyk podziękowała Zespołowi Szkół za przeprowadzenie konkursu na szczeblu gminnym.
